Masterclass literatuur zoeken: Plannen en zoeken

Het internet is opgebouwd uit meerdere lagen. De bovenste laag is het publieke internet dat wordt doorzocht door zoekmachines zoals Google. Veel informatie zoals wetenschappelijke artikelen en databanken zitten achter een inlogmuur en kunnen niet door iedereen benaderd worden. De HAN biedt enkele manieren om deze informatie alsnog te bereiken, zoals HANQuest en de HAN Linker in Google Scholar. 

Courtesy of CNN

Op de volgende plekken kun je op zoek gaan naar informatie:

Google: Google is een zoekmachine die het publieke internet kan doorzoeken. Deze machine werkt met een algoritme, waardoor het niet duidelijk is wat bepaalt welke resultaten je krijgt. Zoektips voor het zoeken in Google vind je HIER.

Google Scholar: Google Scholar is tevens een zoekmachine, maar verschilt van het reguliere Google doordat het voornamelijk zoekt op Wetenschappelijke artikelen en semi-wetenschappelijke bronnen zoals rapporten. Zoektips voor het zoeken in Google Scholar vind je HIER.

HANQuest: HANQuest doorzoekt een groot deel van de wetenschappelijke artikelen en boeken waar de HAN toegang toe heeft. 

Databanken: Sommige databanken hebben aanvullende zoektechnieken of worden niet doorzocht door HANQuest. Hierom kan het lonen om in de lijst met databanken te kijken welke databanken verder nog geschikt kunnen zijn voor jouw zoekopdracht. 

Catalogus: De Catalogus is een overzicht van boeken, tijdschriften en andere literatuur die de HAN in het bezit heeft. Je kunt hier vinden welke titels aanwezig zijn, of je ze kunt lenen en of ze al dan niet uitgeleend zijn.

De volgende methodes kunnen worden gebruikt om te zoeken naar informatie.

Verkennend - best match: Dit is een manier om snel achtergrondinformatie te vinden over je onderwerp. Je vult de meest relevante zoekwoorden in de zoekbalk in en kijkt meestal slechts naar de eerste paar resultaten. Dit werkt gemakkelijker in zoekmachines of databanken die werken volgens een algoritme, zoals Google Scholar. Dit wordt meestal gebruikt als verkennende zoekopdracht.

Uitgebreid - bouwsteen: Deze methode levert de meest uitgebreide resultaten op, maar vergt wel veel voorbereiding. Voor de bouwsteenmethode vul je een zoekschema in en verbind je de termen hierin met AND en OR. Deze methode wordt hieronder verder toegelicht.

Zoekvraag en zoektermen

Voordat je kunt gaan zoeken is het belangrijk om te weten wat je zoekvraag is. Deze zoekvraag kun je gebruiken om de zoektermen te bepalen: woorden die je terug wil zien komen in je artikelen. Dit zijn afhankelijk van het onderwerp meestal 2 a 5 onderdelen, die we 'elementen' noemen.

Auteurs kunnen echter verschillende meerdere woorden gebruiken voor hetzelfde onderwerp, waardoor je met een enkele term niet altijd alle relevante informatie vindt. Hierom is het belangrijk om per onderdeel van je zoekvraag na te denken over synoniemen en verwante termen. Een zoekschema kan je helpen om deze onderdelen te ordenen.

Je vindt de meest relevante resultaten door te zoeken naar artikelen die jouw zoektermen in de titel of in de samenvatting hebben staan. Sommige databanken hebben daarnaast nog speciale zoekvelden genaamd thesaurustermen. Je informatiespecialist kan je helpen om deze termen ook toe te voegen aan je zoekopdracht. 

Veel databanken bevatten voornamelijk Engelstalige artikelen. Afhankelijk van de informatie die je zoekt kan het dus ook helpen om je zoektermen te vertalen. 

Wanneer je gaat zoeken verbind je de onderdelen die tot hetzelfde element behoren met OR. Hier plaats je vervolgens haakjes omheen. De verschillende elementen verbind je met AND. Je zoekstring komt er dan als volgt uit te zien:

(... OR ... OR ...) AND (... OR ... OR ...) AND (... OR ... OR ...) AND (... OR ... OR ...)

Zie het onderdeel Zoektips voor meer uitleg over AND en OR.

Hulp bij brainstormen

AI tools zoals ChatGPT en Copilot zijn bij uitstek geschikt om te helpen bij het vinden van synoniemen en verwante termen. Ga uiteraard wel kritisch om met deze termen en als ze onbekend voorkomen trek ze dan na om te kijken of ze relevant zijn voor jouw zoekvraag.

Deze AI tools kunnen vaak ook helpen bij het vinden van vertaalde zoektermen. Dit is handig wanneer je bijvoorbeeld aan het zoeken bent in Engelstalige databanken. 

De volgende tips zijn handig bij het doorzoeken van databanken en zoekmachines en kunnen helpen bij het opstellen van een zoekstring (wat je invult in de zoekbalk):

AND: Zet tussen twee elementen of twee zoektermen (woorden waarop je wil zoeken) AND om beide zoektermen te krijgen in de resultaten.

OR: Zet OR tussen twee zoektermen om of de ene, of de andere term te vinden. Dit kun je bijvoorbeeld tussen twee synoniemen zetten.

NOT: Zet NOT tussen twee zoektermen om artikelen te krijgen met het eerste woord, maar geen artikelen met het tweede woord. 

(Haakjes): Geeft aan of AND, OR of NOT eerst moet worden uitgevoerd 

"dubbele aanhalingstekens": twee woorden moeten in deze volgorde voorkomen in de bron

Asterisk*: Geldt als joker voor 0, 1 of meerdere letters aan het einde van een woord.

Zoek in het Engels: Engels is de taal waarin de meeste wetenschappers hun artikelen publiceren. Engelse zoektermen helpen bij het vinden van nuttige resultaten.

Wanneer je één of meerdere nuttige bronnen hebt gevonden kun je gebruik maken van deze twee methodes om aanvullende bronnen over hetzelfde onderwerp te vinden:

Citatiezoeken: Het citatiezoeken kan gebruikt worden als aanvulling op een andere zoekmethode. Hiervoor kijk je in de referentielijst van een artikel dat je interesse heeft naar andere artikelen die mogelijk nuttig kunnen zijn. 

Sneeuwbalmethode: De sneeuwbalmethode kan ook gebruikt worden als aanvulling op een andere zoekmethode. Hiervoor kijk je welke artikelen het artikel in kwestie geciteerd hebben. Dit kan door de titel van het artikel in te vullen in Google Scholar, en vervolgens onder het betreffende artikel de optie "geciteerd door" te selecteren.

Microsoft. (2024). Copilot. [AI assistent]. Geraadpleegd op 8 februari 2024, van copilot.microsoft.com